Odrzucenie spadku to ważna decyzja, która może mieć istotne konsekwencje dla przyszłości małoletniego dziecka. W tym artykule wyjaśnimy, czym jest odrzucenie spadku przez małoletniego, jak wygląda procedura oraz jakie zmiany wprowadziła nowelizacja prawa spadkowego.
Czym jest odrzucenie spadku przez małoletniego?
Definicja i znaczenie odrzucenia spadku
Odrzucenie spadku przez małoletniego to oświadczenie woli złożone przez rodzica lub opiekuna prawnego w imieniu dziecka, które nie ukończyło 18 roku życia. Oświadczenie to prowadzi do wyłączenia małoletniego z kręgu spadkobierców i zrzeczenia się wszelkich praw i obowiązków wynikających z dziedziczenia.
Odrzucenie spadku ma daleko idące konsekwencje, gdyż jest nieodwołalne. Po złożeniu oświadczenia małoletni traci status spadkobiercy, a majątek wchodzący w skład spadku przechodzi na pozostałych spadkobierców zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego lub testamentowego.
Kiedy warto rozważyć odrzucenie spadku?
Decyzja o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka powinna być dobrze przemyślana. Najczęstszym powodem odrzucenia spadku są długi spadkowe, które przewyższają wartość odziedziczonego majątku. W takiej sytuacji przyjęcie spadku wiązałoby się z koniecznością spłaty zobowiązań, co mogłoby negatywnie wpłynąć na sytuację materialną małoletniego.
Odrzucenie spadku warto rozważyć również wtedy, gdy w skład masy spadkowej wchodzi majątek generujący wysokie koszty utrzymania, np. nieruchomości wymagające remontów. Jeśli rodzice lub opiekunowie małoletniego nie są w stanie ponieść tych wydatków, lepszym rozwiązaniem może być rezygnacja z dziedziczenia.
Procedura odrzucenia spadku przez małoletniego
Kto może złożyć wniosek?
Wniosek o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka mogą złożyć rodzice posiadający pełną władzę rodzicielską. W przypadku, gdy władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców, konieczne jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego.
Jeśli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka (np. z powodu śmierci lub pozbawienia władzy rodzicielskiej), wniosek składa opiekun prawny wyznaczony przez sąd.
Wymagane dokumenty
Do wniosku o odrzucenie spadku należy dołączyć następujące dokumenty:
- Akt urodzenia małoletniego
- Prawomocny akt zgonu spadkodawcy
- Oświadczenie o odrzuceniu spadku
- Dowód uiszczenia opłaty sądowej
W niektórych przypadkach sąd może zażądać dodatkowych dokumentów, np. potwierdzenia stanu majątkowego spadku.
Opłaty związane z wnioskiem
Złożenie wniosku o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł. Opłatę uiszcza się przelewem na rachunek sądu lub znakami opłaty sądowej naklejanymi na wniosku.
Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej mogą ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych. W tym celu należy złożyć dodatkowy wniosek wraz z dokumentami potwierdzającymi sytuację majątkową i rodzinną.
Nowe regulacje prawne dotyczące odrzucenia spadku przez małoletniego
Zmiany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym
23 października 2022 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która wprowadziła istotne zmiany w zakresie odrzucania spadków przez małoletnich. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 101 § 4 k.r.o., rodzice posiadający pełną władzę rodzicielską mogą złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka bez konieczności uzyskiwania zezwolenia sądu opiekuńczego.
Warunkiem skorzystania z tego uprawnienia jest złożenie oświadczenia w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. W oświadczeniu rodzice potwierdzają, że działają zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i w interesie małoletniego dziecka.
Zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego
Nowelizacja objęła również Kodeks postępowania cywilnego. Dodany art. 641 § 31 k.p.c. precyzuje wymogi formalne oświadczenia o odrzuceniu spadku składanego przez rodziców. Oprócz podpisów poświadczonych notarialnie, oświadczenie musi zawierać:
- Dane rodziców (imiona, nazwiska, numery PESEL, adresy zamieszkania)
- Dane małoletniego (imię, nazwisko, numer PESEL, adres zamieszkania)
- Oświadczenie o posiadaniu pełnej władzy rodzicielskiej
- Oświadczenie o uprzednim odrzuceniu spadku przez rodziców
Co istotne, składając oświadczenie rodzice potwierdzają prawdziwość podanych informacji pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń (art. 641 § 32 k.p.c.). Nowe przepisy pozwalają też na złożenie jednego oświadczenia w przypadku odrzucenia spadku przypadającego kilkorgu małoletnim dzieciom pozostającym pod władzą rodzicielską tych samych rodziców (art. 641 § 35 k.p.c.).
Praktyczne wskazówki dla rodziców
Jak przygotować wniosek?
Osoby zamierzające odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka powinny zadbać o staranne przygotowanie wniosku i wymaganych załączników. Wzory oświadczeń można znaleźć na stronach internetowych sądów, ale najlepiej skorzystać z pomocy prawnika lub notariusza. Pomoże to uniknąć błędów formalnych i przyspieszy rozpatrzenie sprawy.
Gdzie złożyć wniosek?
Wniosek o zezwolenie na odrzucenie spadku składa się w wydziale rodzinnym i nieletnich sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania małoletniego. Można to zrobić osobiście w biurze podawczym lub przesłać pocztą. Po nowelizacji, oświadczenie poświadczone notarialnie należy złożyć bezpośrednio u notariusza.
Co zrobić w przypadku braku zgody drugiego rodzica?
Jeśli rodzice mają pełną władzę rodzicielską, ale nie mogą osiągnąć porozumienia w sprawie odrzucenia spadku, każde z nich ma prawo zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie. Sąd, po wysłuchaniu drugiego rodzica, podejmie decyzję kierując się dobrem dziecka.
W przypadku braku zgody drugiego rodzica, rodzic składający wniosek musi uprawdopodobnić, że odrzucenie spadku jest zgodne z interesem małoletniego. Może to wymagać przedstawienia dodatkowych dokumentów, np. wyceny spadku, wykazów długów itp.
Nowelizacja prawa spadkowego ułatwiła rodzicom podejmowanie decyzji o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich dzieci, ale nie zwalnia ich z obowiązku kierowania się najlepszym interesem dziecka. Zanim złożą oświadczenie, powinni dokładnie przemyśleć konsekwencje i w razie wątpliwości zasięgnąć porady prawnej.
