Czym jest odrzucenie spadku?
Odrzucenie spadku jest jedną z możliwych decyzji, jaką może podjąć spadkobierca po śmierci spadkodawcy. Polega ono na złożeniu odpowiedniego oświadczenia przed sądem lub notariuszem, w którym spadkobierca informuje, że nie chce dziedziczyć po zmarłym.
Definicja i konsekwencje odrzucenia spadku
Odrzucenie spadku oznacza, że spadkobierca zrzeka się wszelkich praw i obowiązków wynikających z dziedziczenia. W sensie prawnym jest on traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Konsekwencją takiej decyzji jest utrata prawa do majątku spadkowego, ale również uwolnienie od odpowiedzialności za ewentualne długi spadkowe.
Odrzucenie spadku jest nieodwołalne i nie można go ograniczyć tylko do części spadku. Skutkuje ono również zmianą kręgu spadkobierców – w miejsce odrzucającego spadek wchodzą jego zstępni.
Kto może odrzucić spadek?
Oświadczenie o odrzuceniu spadku może złożyć osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. W przypadku osób niepełnoletnich lub ubezwłasnowolnionych częściowo, oświadczenie składają w ich imieniu przedstawiciele ustawowi (rodzice, opiekunowie) za zgodą sądu opiekuńczego.
Odrzucenie spadku może nastąpić osobiście lub przez pełnomocnika. Spadkobierca ma na podjęcie decyzji 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku.
Procedura odrzucenia spadku w sądzie
Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć w sądzie lub u notariusza. Procedura sądowa jest tańsza, ale trwa dłużej niż u notariusza.
Jakie dokumenty są potrzebne?
Składając oświadczenie woli o odrzuceniu spadku w sądzie, należy posiadać:
- Dowód osobisty
- Akt zgonu spadkodawcy
- Postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia (jeśli istnieje)
Jak złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Oświadczenie można złożyć ustnie do protokołu w sądzie spadku, czyli w sądzie rejonowym ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Można je również przesłać pocztą lub złożyć w biurze podawczym sądu. Podpis składającego oświadczenie na piśmie musi być urzędowo poświadczony.
Opłaty sądowe związane z odrzuceniem spadku
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w sądzie podlega stałej opłacie w wysokości 100 zł. W przypadku odrzucenia spadku przez pełnomocnika konieczne jest też uiszczenie opłaty od pełnomocnictwa (17 zł). W uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość zwolnienia z kosztów sądowych.
Co mówić w sądzie podczas odrzucenia spadku?
Podczas rozprawy sądowej należy podać swoje dane osobowe oraz potwierdzić, że chce się odrzucić spadek po danej osobie. Konieczne jest przedstawienie dokumentów tożsamości oraz aktu zgonu spadkodawcy.
Przykładowe oświadczenie
Przykładowa treść oświadczenia może brzmieć następująco:
„Oświadczam, że odrzucam w całości spadek po [imię i nazwisko zmarłego], zmarłym w dniu [data zgonu], ostatnio stale zamieszkałym w [adres]. Jednocześnie oświadczam, że o swoim powołaniu do spadku dowiedziałem się w dniu [data]. Oświadczenie to składam w imieniu własnym.”
Najczęstsze pytania i odpowiedzi
Czy odrzucenie spadku wymaga uzasadnienia?
Nie, spadkobierca nie musi podawać przyczyny swojej decyzji. Odrzucenie spadku jest prawem, z którego można skorzystać bez dodatkowych wyjaśnień.
Czy można odrzucić tylko część spadku?
Nie ma takiej możliwości. Odrzucenie spadku dotyczy całości spadku po danej osobie.
Czy można odwołać oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Nie, złożenie oświadczenia jest nieodwołalne. Dlatego decyzja musi być przemyślana.
Czy odrzucenie spadku oznacza przekazanie go komuś innemu?
Odrzucając spadek spadkobierca nie wskazuje innej osoby, która miałaby go otrzymać. W takim przypadku dziedziczą osoby z dalszej kolejności dziedziczenia ustawowego lub wskazane w testamencie.
Alternatywy dla odrzucenia spadku
Oprócz odrzucenia spadku, spadkobierca ma też inne możliwości, jeśli nie chce dziedziczyć długów:
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca dziedziczy majątek zmarłego, ale odpowiada za długi tylko do wysokości odziedziczonego majątku. Aby skorzystać z tej opcji, wystarczy złożyć stosowne oświadczenie w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu do spadku.
Przyjęcie spadku wprost
Przyjęcie spadku wprost powoduje wejście spadkobiercy w całość praw i obowiązków zmarłego – zarówno w aktywa, jak i pasywa spadku. W tym wariancie spadkobierca odpowiada za długi spadkowe całym swoim majątkiem. Przyjęcie wprost następuje poprzez złożenie wyraźnego oświadczenia lub poprzez tzw. czynności przekraczające zwykły zarząd spadkiem.
Rola notariusza w odrzuceniu spadku
Notariusz jest alternatywą dla procedury sądowej odrzucenia spadku. Może on przyjąć oświadczenie woli spadkobiercy i potwierdzić jego tożsamość.
Procedura odrzucenia spadku u notariusza
Stawienie się u wybranego notariusza i złożenie oświadczenia jest znacznie szybsze niż w sądzie. Notariusz sporządza akt notarialny dokumentujący czynność prawną. Odpis aktu jest dowodem złożenia oświadczenia.
Koszty związane z odrzuceniem spadku u notariusza
Za sporządzenie aktu notarialnego pobierana jest taksa notarialna. Jej wysokość zależy od wartości majątku spadkowego. Przykładowo, przy wartości nieprzekraczającej 3000 zł, taksa wynosi 100 zł + 23% VAT. Trzeba też doliczyć opłaty za odpisy aktu (6 zł za każdą stronę).
Reasumując, odrzucenie spadku to ważna decyzja, która może uchronić spadkobiercę przed dziedziczeniem długów. Procedurę można przeprowadzić przed sądem lub notariuszem. Kluczowe jest dotrzymanie 6-miesięcznego terminu i złożenie odpowiedniego oświadczenia zgodnie z wymogami prawa.
