Czy można wycofać zeznania na policji?
Wycofanie zeznań złożonych na policji w sprawie karnej nie jest taką prostą sprawą, jak mogłoby się wydawać. Prawo ściśle reguluje, kiedy i w jakich okolicznościach świadek może zmienić swoje wcześniejsze zeznania. Kluczową rolę odgrywają tu tryby ścigania przestępstw oraz etap, na jakim znajduje się postępowanie.
Kiedy można wycofać zeznania?
Możliwość wycofania zeznań zależy przede wszystkim od tego, czy sprawa jest prowadzona z oskarżenia publicznego, na wniosek pokrzywdzonego, czy z oskarżenia prywatnego. W przypadku przestępstw ściganych z urzędu, takich jak większość przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, zeznań nie można po prostu odwołać.
Jeśli natomiast czyn jest ścigany na wniosek pokrzywdzonego, jak np. zgwałcenie, pokrzywdzony może wycofać wniosek o ściganie, ale tylko do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Wraz z cofnięciem wniosku, postępowanie zostanie umorzone.
Procedura wycofania zeznań
Aby wycofać zeznania, świadek musi złożyć stosowne oświadczenie do protokołu przesłuchania. Nie wystarczy po prostu nie stawiać się na wezwania organów ścigania czy sądu. Trzeba wyraźnie zakomunikować, że odwołuje się poprzednie zeznania i ewentualnie podać przyczynę takiej decyzji.
Prokurator lub sąd muszą ocenić wiarygodność nowych zeznań i zdecydować, czy je uznać. Jeśli zmiana wynika np. z obawy przed oskarżonym i ma oparcie w innych dowodach, może zostać uwzględniona. Jeśli jednak nowe zeznania stoją w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym, raczej nie będą brane pod uwagę.
| Tryb ścigania | Cofnięcie wniosku o ściganie | Cofnięcie zeznań |
|---|---|---|
| Przestępstwa ścigane z urzędu | Niemożliwe | Bardzo trudne |
| Przestępstwa ścigane na wniosek | Możliwe do rozpoczęcia rozprawy głównej | Trudne, ale możliwe |
| Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego | Możliwe do rozpoczęcia rozprawy | Łatwiejsze niż w pozostałych trybach |
Rola prokuratora i sądu w wycofaniu zeznań
To od decyzji prokuratora lub sądu zależy, czy zmienione zeznania zostaną wzięte pod uwagę. Organy procesowe muszą ocenić ich wiarygodność i zgodność z innymi dowodami. Jeśli uznają, że odwołanie wynika np. z obawy przed sprawcą i nie ma podstaw, mogą podtrzymać oskarżenie, opierając się na pierwotnych zeznaniach.
Zgoda prokuratora na wycofanie zeznań
W sprawach z oskarżenia publicznego to prokurator decyduje o losach postępowania przygotowawczego. Może uwzględnić zmianę zeznań i umorzyć sprawę, ale tylko wtedy, gdy uzna ją za zasadną. Jeśli podejrzewa, że odwołanie jest efektem nacisków lub nie ma oparcia w faktach, będzie kontynuował ściganie.
Prokurator, nawet zgadzając się na zmianę zeznań, nie umarza śledztwa automatycznie. Jeśli zebrane dowody wskazują na winę podejrzanego, wniesie akt oskarżenia. Ostateczna ocena wiarygodności i mocy dowodowej zeznań należy bowiem do sądu.
Decyzja sądu w sprawie wycofania zeznań
Sąd dysponuje szerokim wachlarzem narzędzi do oceny dowodów. Bada zeznania nie tylko pod kątem ich treści, ale też okoliczności złożenia i osoby świadka. Może uznać zmienione zeznania, ale wcale nie musi, jeśli pierwotna wersja znajduje oparcie w innych dowodach.
Sąd musi też zbadać, czy zmiana nie wynika z bezprawnej presji na świadka. Groźby czy próby przekupstwa mogą nie tylko zdyskwalifikować nowe zeznania, ale być podstawą odrębnego postępowania. Tak więc decyzja o uznaniu wycofania należy wyłącznie do sądu.
Tryby ścigania przestępstw a wycofanie zeznań
Polskie prawo przewiduje trzy tryby ścigania przestępstw: publicznoskargowy, prywatnoskargowy i na wniosek. To, który z nich znajdzie zastosowanie, determinuje możliwość skutecznego wycofania zeznań.
Przestępstwa ścigane z urzędu
W tym trybie, obejmującym m.in. większość przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, wolności czy mieniu, prawo nie przewiduje możliwości umorzenia postępowania na wniosek pokrzywdzonego czy na skutek wycofania zeznań. Nawet jeśli świadek zmieni zdanie, prokurator i tak skieruje do sądu akt oskarżenia, jeśli zebrane dowody na to pozwalają.
Przestępstwa ścigane na wniosek
Ta kategoria obejmuje m.in. zgwałcenie, kradzież czy uszkodzenie rzeczy na szkodę osoby najbliższej. Tu pokrzywdzony ma wpływ na bieg sprawy – może wycofać wniosek o ściganie, co obligatoryjnie kończy postępowanie. Musi to jednak zrobić zanim rozpocznie się rozprawa główna. Później jego stanowisko nie ma już znaczenia.
Przestępstwa ścigane prywatnie
Do tej grupy zaliczają się zniesławienie, znieważenie czy lekkie uszkodzenie ciała. Postępowanie toczy się z inicjatywy oskarżyciela prywatnego, którego muszą wspierać zeznania pokrzywdzonego. Wycofanie skargi oznacza zakończenie procesu. Jeśli świadek zmieni zeznania, rola oskarżyciela prywatnego staje się zdecydowanie trudniejsza i często prowadzi do uniewinnienia.
Konsekwencje wycofania zeznań
Decyzja o zmianie zeznań nie może być podjęta lekkomyślnie. Niezależnie od trybu i etapu postępowania niesie za sobą poważne skutki prawne.
Odpowiedzialność karna za fałszywe zeznania
Kodeks karny przewiduje odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań. Jeśli świadek zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Nie ma przy tym znaczenia, czy czyni to w pierwotnych, czy w zmienionych zeznaniach – liczy się obiektywna prawdziwość relacji.
Wycofując zeznania świadek musi liczyć się z tym, że sąd oceni wiarygodność nowej wersji. Jeśli uzna ją za niezgodną z prawdą, może nie tylko zignorować zmianę, ale wszcząć odrębną sprawę przeciwko świadkowi.
Wpływ na postępowanie karne
Zmienione zeznania nie muszą oznaczać przełomu w sprawie na korzyść podejrzanego czy oskarżonego. Jeśli pozostałe dowody wskazują na jego winę, postępowanie i tak może zakończyć się skazaniem.
Ale wycofanie zeznań zawsze osłabia pozycję oskarżenia, bo podważa wiarygodność jednego z kluczowych dowodów. Może też być sygnałem dla sądu, że na świadka wywierano niedozwoloną presję, co powinno spotkać się z reakcją wymiaru sprawiedliwości.
Alternatywy dla wycofania zeznań
Jeśli pokrzywdzony czy świadek z jakichś względów chce zatrzymać postępowanie karne, wycofanie zeznań nie zawsze jest najlepszą drogą. Prawo przewiduje inne możliwości.
Mediacja
W sprawach o występki zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności, które są ścigane na wniosek lub z oskarżenia prywatnego, możliwe jest skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego. Jeśli dojdzie do ugody i pojednania stron, sąd może warunkowo umorzyć postępowanie.
Co ważne, mediacja nie wymaga wycofania wcześniejszych zeznań. Strony po prostu uzgadniają sposób zakończenia konfliktu bez procesu. Postępowanie zainicjowane na wniosek lub z oskarżenia prywatnego można zakończyć poprzez ugodę w drodze mediacji.
Ugoda
W sprawach prywatnoskargowych istnieje też możliwość zawarcia ugody przed sądem. Jeśli oskarżony przeprosi, a pokrzywdzony wycofa skargę, sprawa zostanie umorzona.
Ugoda, podobnie jak mediacja, pozwala rozwiązać konflikt bez konieczności odwoływania zeznań. Wymaga jedynie woli pojednania u stron i konsekwencji procesowej w postaci cofnięcia skargi. Można do niej doprowadzić również bez udziału mediatora.
Oczywiście, warunkiem skutecznej ugody jest brak sprzeciwu prokuratora. Może się jej sprzeciwić, jeśli uzna, że przemawia za tym interes publiczny. Nie musi się jednak zgadzać na zmienione zeznania.
