Co oznacza wyrok w zawieszeniu?
Wyrok w zawieszeniu to jedna z form warunkowego skazania przewidziana w polskim prawie karnym. Polega ona na tym, że sąd uznaje oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa, ale jednocześnie zawiesza wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na określony okres próby. W tym czasie skazany pozostaje na wolności, ale musi spełniać określone warunki nałożone przez sąd.
Instytucja warunkowego zawieszenia wykonania kary ma na celu danie sprawcy szansy na poprawę i resocjalizację bez konieczności osadzenia go w zakładzie karnym. Sąd stosuje ją w przypadkach, gdy uzna, że jest to wystarczające dla osiągnięcia celów kary, a okoliczności sprawy i postawa sprawcy wskazują, że będzie on przestrzegał porządku prawnego.
Definicja i podstawy prawne
Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności jest uregulowane w art. 69-75 Kodeksu karnego. Zgodnie z tymi przepisami, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary.
Czas, na jaki następuje zawieszenie wykonania kary, wynosi od roku do 3 lat i jest określany przez sąd jako okres próby. W przypadku sprawców młodocianych (w wieku 18-24 lata), górna granica tego okresu może zostać zwiększona do 5 lat.
Kiedy sąd może zawiesić wykonanie kary?
Stosując warunkowe zawieszenie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Pozytywna prognoza kryminologiczna, czyli przekonanie, że sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego bez odbycia kary, jest kluczowym czynnikiem przemawiającym za zastosowaniem zawieszenia.
Sąd ocenia także okoliczności popełnienia przestępstwa oraz ewentualną uprzednią karalność sprawcy. Zawieszenie wykonania kary jest niedopuszczalne wobec sprawców skazanych wcześniej na karę pozbawienia wolności, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Warunki i obowiązki podczas okresu próby
Czas zawieszenia wykonania kary, czyli okres próby, nie jest dla skazanego czasem całkowicie wolnym od obowiązków. Sąd może nałożyć na niego określone obowiązki i poddać go dozorowi kuratora sądowego. Celem tych środków jest sprawdzenie, czy skazany będzie przestrzegał porządku prawnego bez odbycia kary.
Obowiązki nałożone przez sąd
Do najczęstszych obowiązków nakładanych na skazanych w okresie próby należą:
- Informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby
- Przeproszenie pokrzywdzonego
- Wykonywanie ciążącego na skazanym obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby
- Wykonywanie pracy zarobkowej, nauka lub przygotowanie się do zawodu
- Powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających
- Poddanie się terapii uzależnień
- Poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji
- Uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych
- Powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
- Powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonymi lub innymi osobami w określony sposób
Katalog obowiązków, które można nałożyć na skazanego nie jest zamknięty. Sąd ma w tym zakresie dużą swobodę i powinien indywidualizować środki, mając na uwadze osobę sprawcy, cele kary i zapobieganie powrotowi do przestępstwa.
Rola kuratora w nadzorze skazanego
W przypadku zawieszenia wykonania kary, skazany może zostać oddany pod dozór kuratora sądowego na czas próby. Polega on na kontroli zachowania skazanego i weryfikacji, czy wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków. Kurator okresowo (co najmniej raz na pół roku) przedstawia sądowi sprawozdania o zachowaniu skazanego.
Dozór kuratora jest obligatoryjny w przypadku, gdy sąd nałożył na skazanego obowiązki związane z poddaniem się terapii, powstrzymaniem się od przebywania w określonych miejscach lub kontaktowania się z pokrzywdzonym. Kurator pomaga skazanemu w społecznej readaptacji i przeciwdziałaniu powrotowi do przestępstwa.
Konsekwencje nieprzestrzegania warunków zawieszenia
Zawieszenie wykonania kary nie oznacza bezkarności sprawcy. Jeżeli w okresie próby skazany rażąco narusza porządek prawny, nie przestrzega obowiązków nałożonych przez sąd lub uchyla się od dozoru, sąd może podjąć decyzję o zarządzeniu wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności. Mówi się wtedy o „odwieszeniu kary”.
Odwieszenie kary
Najpoważniejszym skutkiem niezachowania warunków okresu próby jest odwieszenie zawieszonej kary pozbawienia wolności. Oznacza to, że skazany trafi do zakładu karnego i odbędzie karę w takim wymiarze, jaki pierwotnie orzekł sąd.
Oprócz rażącego naruszenia porządku prawnego czy niewywiązywania się z obowiązków, przesłanką odwieszenia kary jest także popełnienie przez skazanego w okresie próby podobnego przestępstwa umyślnego, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Zatarcie skazania i jego skutki
W przypadku, gdy skazany w okresie próby przestrzegał porządku prawnego i nie doszło do odwieszenia kary, następuje zatarcie skazania. Oznacza to, że skazanie uważa się za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z Krajowego Rejestru Karnego. Osoba taka odzyskuje status osoby niekaranej.
Proces zatarcia skazania
Zatarcie skazania przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary następuje z mocy prawa po upływie 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie połowy okresu próby, jeśli skazany przestrzegał porządku prawnego i wywiązał się z nałożonych obowiązków.
Skutki zatarcia skazania dla skazanego
Zatarcie skazania oznacza, że dana osoba nie widnieje w Krajowym Rejestrze Karnym jako karana i nie musi ujawniać faktu skazania w kontaktach z pracodawcą czy organami administracji. W świetle prawa traktowana jest jako osoba niekarana, co ma duże znaczenie przy ubieganiu się o pracę czy pełnienie określonych funkcji.
Zatarcie skazania pozwala osobie skazanej na pełną reintegrację społeczną i uniknięcie stygmatyzacji. Stanowi ono ważny element systemu probacji i resocjalizacji sprawców przestępstw.
