Każdy, kto znajduje się w trudnej sytuacji finansowej ma szansę na bezpłatną pomoc adwokata. Każda sprawa rozpatrywana jest przez sąd indywidualnie. Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że wnioskującego nie stać na pomoc prawną, a w sprawie jest uzasadniona, wówczas wyznacza pełnomocnika lub obrońcę z urzędu. Wynagrodzenie należne adwokatowi lub radcy prawnemu zostanie opłacone przez Skarb Państwa.
Każdy, kto jest stroną w procesie – powód, pozwany, wnioskodawca lub uczestnik – oraz został zwolniony przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części, może domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Na pomoc prawną z urzędu mogą liczyć również osoby, które co prawda nie zostały zwolnione od kosztów sądowych, ale załączą odpowiednie oświadczenie o swojej sytuacji osobistej.
Co zrobić by otrzymać pomoc?
Aby uzyskać bezpłatną pomoc prawną w procesie, należy złożyć wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Jak to zrobić? Forma jest dowolna. Wniosek można złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu podczas rozprawy w sądzie. W piśmie wysłanym na adres sądu lub złożonym w biurze podawczym należy podać sygnaturę sprawy i krótko uzasadnić wniosek. Pismo nie musi być sformalizowane, wniosek o adwokata z urzędu można napisać odręcznie, własnymi słowami. Istotne jest oznaczenie właściwego sądu i sprawy przez podanie sygnatury, zgłoszenie żądania i złożenie podpisu.
Jeżeli wnioskujący nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie sądu, może złożyć wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek sądowi właściwemu. Sąd uwzględni taki wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny.
Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.
Co załączyć do wniosku?
Do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego należy dołączyć oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, które w miarę możliwości powinny być potwierdzone odpowiednimi dokumentami (np. odcinkiem renty, zaświadczeniem o zarobkach, wypełnionym drukiem PIT itp). Jeżeli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, osoba fizyczna dołącza tylko jedno oświadczenie. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru:
W formularzu powyższego oświadczenia powinny być wypełnione wszystkie rubryki, a w przypadku gdy wnioskodawcy nie dotyczy treść danego pola, należy nanieść stosowną wzmiankę lub przekreślić rubrykę. Ponadto przed uzupełnieniem powyższego oświadczenia prosimy koniecznie zapoznać się z pouczeniem na początku formularza. Wniosek jak i formularz urzędowy muszą być własnoręcznie podpisane przez wnioskodawcę.Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej.
ODDALENIE WNIOSKU. CO DALEJ?
W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie może ponownie domagać się ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku. Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku nie przysługuje zażalenie. Na postanowienie odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie przysługuje zażalenie (art. 394 § 1 pkt 2 kpc). Zażalenie należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia o odmowie do sądu, który wydał to postanowienie. Sąd ten (jeżeli nie uwzględni zażalenia, a zażalenie nie ma braków formalnych) przekaże zażalenie wraz z aktami sprawy sądowi drugiej instancji do rozpoznania.
O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych, wydając stosowne postanowienie. Rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych, wyznacza adwokata lub radcę prawnego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni, zawiadamiając o tym sąd. W zawiadomieniu właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowej izby radców prawnych wskazuje imię i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do doręczeń. Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.
Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej powziął wątpliwości, co do rzeczywistego stanu majątkowego strony domagającej się ustanowienia lub zastępowanej przez ustanowionego adwokata lub radcę prawnego.
