Przysposobienie – kiedy możliwa jest adopcja dziecka?

Podstawową przesłanką braną pod uwagę w toku procedury przysposobienia jest przede wszystkim dobro dziecka. Ponadto, polskie prawo stanowi, że przysposobić można tylko osobę małoletnią.

Czym w ogóle jest przysposobienie?

Poprzez przysposobienie należy rozumieć taki stosunek prawny, jaki istnieje między rodzicami a ich biologicznym potomstwem. Adopcja jest trwałą formą opieki zastępczej, zazwyczaj mająca charakter bezterminowy. Głównym celem przysposobienia powinno być zapewnienie pełnej rodziny dziecku pozbawionemu jednego lub obojga rodziców. W świetle prawa zatem dziecko przysposobione jest dzieckiem osób, które je przysposobiły – zmianie ulega więc stan cywilny małoletniego, przybiera on bowiem to samo nazwisko co rodzice adoptujący. Ponadto, dziecku należą się od osób je adoptujących alimenty, a także i ono może być zobowiązane do alimentowania przybranych rodziców. Takie dzieci dziedziczą z mocy ustawy po osobach je adoptujących na równi z dziećmi naturalnymi.

O przysposobieniu orzeka sąd rodzinny po wcześniejszym ustaleniu, że między dzieckiem a przyszłymi rodzicami istnieje stosowna różnica wieku, że są w stanie zapewnić mu właściwe warunki materialne i istnieje realna szansa na polepszenie dotychczasowych warunków bytowych i wychowawczych. Nie można ubiegać się o przysposobienie osoby, która w momencie złożenia wniosku ma ukończone 18 lat. Nie można też adoptować dziecka, w sytuacji, kiedy istnieje jedynie chęć zapewnienia sobie opieki na starość, uregulowania sytuacji majątkowej bądź też jej poprawienia.

Kto może adoptować?

Wspólnie przysposobić dziecko mogą tylko małżonkowie. Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że ten nie ma zdolności do czynności prawnych, albo w przypadku, gdy porozumienie się z nim napotyka trudności i brak perspektyw na ich przezwyciężenie. Przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego również wtedy, gdy osoba przysposobiona przez jednego z małżonków zostaje następnie przysposobiona przez drugiego małżonka. Ponadto, sąd opiekuńczy może na wniosek przysposabiającego orzec, że przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego, jeżeli przysposabiający był małżonkiem osoby, która wcześniej dziecko przysposobiła, a małżeństwo ustało na skutek śmierci małżonka, który już dokonał owego przysposobienia wcześniej.

Polskie prawo nie dopuszcza do adopcji dziecka przez osoby pozostające w konkubinacie lub tej samej płci. Nie wyklucza jednak, by o adopcję mogły starać się samotne kobiety bądź mężczyźni. Należy jednak zaznaczyć, że są to bardzo rzadkie przypadki. W ocenie sądu może bowiem pojawić się stwierdzenie o niewystarczającym zapewnieniu dziecku pełnej rodziny, w kontekście bezpieczeństwa i warunków materialnych. Istnieje też możliwość niewłaściwego stosunku współmałżonka, w przypadku zawarcia przez nich później małżeństwa, do przysposobionego dziecka.

Przy adopcji stosunek pokrewieństwa łączący dziecko i osobę, starającą się o nią, nie stanowi natomiast żadnego problemu. Ustawodawca zezwala zatem na adopcję wnuka przez dziadków, czy siostrzeńca bądź bratanka przez wujostwo.

Rodzaje przysposobienia

Następstwem przysposobienia pełnego jest całkowite zerwanie więzi z rodziną biologiczną i nawiązanie więzi z nową rodziną (rodzicami, dziadkami, wujostwem). Władza rodzicielska rodziców biologicznych w świetle prawa przestaje istnieć, traci swą ważność. Z chwilą przysposobienia małoletni nabywa prawo do dziedziczenia zarówno po swoich nowych rodzicach, jak i po ich krewnych. Traci jednak to samo prawo wobec poprzedniej, biologicznej rodziny.

Przysposobienie całkowite jest odmianą przysposobienia pełnego. Rodzi takie same skutki, jak w przypadku przysposobienia pełnego. Różnica polega jednak na tym, że jest ona nierozerwalna. Do takiej adopcji może dojść w przypadku, gdy rodzice biologiczni dziecka zgodzili się przed sądem na przysposobienie ich dziecka, nie wskazując osoby, która ma je przysposobić. W takiej sytuacji sporządzony jest nowy akt urodzenia dziecka, z przysposabiającymi wpisanymi w odpowiedniej rubryce jako rodzice. Dziecko otrzymuje wówczas nazwisko swoich nowych rodziców.

W przypadku zaś przysposobienia niepełnego skutki jego orzeczenia ograniczają się jedynie do powstania stosunku rodzicielskiego, przy zachowaniu związków przysposobionego dziecka z jego naturalną rodziną. Zerwana zostaje jedynie więź między dzieckiem a biologicznymi rodzicami. Dziecko nie zostaje jednak całkowicie włączone do nowej rodziny; nie staje się ani rodzeństwem biologicznych dzieci „nowych” rodziców, ani nie zyskuje „nowej” babci, czy „wujka”. W następstwie tego przysposobienia również następuje wpis do aktu urodzenia dziecka – dziecko otrzymuje nazwisko „nowych” rodziców.

Czy możliwe jest rozwiązanie przysposobienia?

Sąd zarówno przy orzekaniu przysposobienia, jak i przy ewentualnym jego rozwiązaniu zawsze kieruje się dobrem małoletniego. Taki stosunek prawny, jakim jest adopcja, niesie za sobą określone prawa i obowiązki nałożone na rodziców i dziecko. Nie wywiązywanie się rodziców lub też dziecka z wynikających z przysposobienia obowiązków może prowadzić do jego rozwiązania. Żądać go może zarówno dorosły-rodzic, jak i dziecko. Należy jednak podkreślić, że dzieje się tak tylko w nadzwyczajnych sytuacjach; gdy istnieją ważne powody (rozkład więzi rodzinnych), ze względu na dobro dziecka, z winy jednej ze stron oraz jeżeli nie jest to przysposobienie całkowite.
Masz pytanie lub wątpliwości? Skontaktuj się z autorem artykułu: rafal.przybyszewski@gmail.com